ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଜ୍ୟ ଦ୍ରୁପଦ ରାଜାଙ୍କ ନିକଟରୁ ଅପମାନ ପାଇ ଅପମାନର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବୁଲୁଥିବା ବେଳେ ଭୀଷ୍ମଙ୍କ ଅନୁରୋଧରେ କୌରବ ଓ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କର ଅସ୍ତ୍ରଗୁରୁରୁପେ ନିଯୁକ୍ତ ହେଲେ। ଶିକ୍ଷାଦାନ ପୂର୍ବରୁ ଗୁରୁ ଦ୍ରୋଣ ଶିଷ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଏକାନ୍ତରେ ନିଜର ଅଭିପ୍ରାୟ ବ୍ୟକ୍ତ କଲେ।
ଗୁରୁଦେବଙ୍କର ଅଭିପ୍ରାୟ ଶୁଣି ମଧ୍ୟ କୌରବ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶିଷ୍ୟମାନେ କିଛି ଉତ୍ତର ନ ଦେଇ ମୌନ ରହିଲେ।କିନ୍ତୁ ଏକମାତ୍ର ଅର୍ଜୁନ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କଲେ,”ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ଅପମାନର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବି।
”ଶିଷ୍ୟର ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଶୁଣି ଗୁରୁ ଅତିଶୟ ଆନନ୍ଦରେ ଅଶ୍ରୁଜଳ ବିସର୍ଜନ ପୂର୍ବକ ଶିଷ୍ୟକୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କାଲେ ଓ ଅର୍ଜୁନଙ୍କ ପ୍ରତି ଅତିଶୟ ସ୍ନେହ ପରାୟଣ ହୋଇ ଦିବ୍ୟ ଅସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କର ପ୍ରୟୋଗ କୌଶଳ ଶିକ୍ଷା ଦେଲେ।ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ରୋଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କ ନିଷ୍ଠା,ଗୁରୁଭକ୍ତି ଓ ଅସ୍ତ୍ରଶିକ୍ଷ୍ୟା ଦେଖି କହିଲେ, ମୋର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଶିଷ୍ୟ ତୁମଭଳି ଉପଯୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବେ ନହିଁ। ଅସ୍ତ୍ରଶିକ୍ଷାରେ ସୁନିପୁଣ ହୋଇ ଅର୍ଜୁନ ସମସ୍ତଙ୍କର ଅତି ପ୍ରିୟ ହେଲେ। କୌରବ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କର ଅସ୍ତ୍ରଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ ହେବାପରେ ବହୁ ରାଜପୁତ୍ର ଦ୍ରୋଣଚାର୍ଜ୍ୟଙ୍କ ନିକଟକୁ ଅସ୍ତ୍ରଶିକ୍ଷା କରିବାକୁ ଆସିଲେ। ନିଷାଦ ରାଜ୍ୟର ହିରଣ୍ୟଧନୁଙ୍କର ପୁତ୍ର ଏକଲବ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଅସ୍ତ୍ରଶିକ୍ଷା କରିବା ମାନସରେ ଗୁରୁ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଜ୍ୟଙ୍କ ସମୀପରେ ଉପନୀତ ହୋଇ ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଗୁରୁପଦରେ ବରଣ କଲେ।
ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମେ ଶିଷ୍ୟ ବୋଲି ଅଙ୍ଗୀକାର କାଲେ କିନ୍ତୁ ପରେ ଏକଲବ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ତାଙ୍କର ପିତୃ ପରିଚୟ ଅବଗତ ହୋଇ ରାଜପୁତ୍ର ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟକାହାରୀକୁ ସେ ଶିଷ୍ୟ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରି ଶିକ୍ଷା ଦେଇପାରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି କହି ଲେଉଟାଇଦେଲେ। ନିଷାଦପୁତ୍ର ଏକଲବ୍ୟ ଏଥିରେ ବିଚଳିତ ନ ହୋଇ ଗୁରୁଦେବଙ୍କଠାରେ ପୂର୍ବପରି ଶ୍ରଦ୍ଧା ଭକ୍ତି ରଖି ଗୃହକୁ ଫେରିଗଲେ। ଗୃହ ସମୀପରେ ଗଭୀର ଅରଣ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ବେଦିକା ନିର୍ମାଣ କାଲେ।ସେହି ବେଦି ଉପରେ ଗୁରୁଙ୍କର ମୃନ୍ମୟ ମୂର୍ତି ସ୍ଥାପନ ପୂର୍ବକ ଏବଂ ଯଥାବିଧି ଅର୍ଚ୍ଚନା ପୂର୍ବକ ଅସ୍ତ୍ରକୌଶଳ ଶିକ୍ଷା କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ।ଏହିଭାବରେ କିଛିଦିନ ଅତିବାହିତ ହୋଇଗଲା। ଦିନେ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ କୁରୁ ଓ ପାଣ୍ଡବ ବାଳକମାନଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ଧରି ଯୁଦ୍ଧ ଶିକ୍ଷାବିଷୟକ ପ୍ରାଥମିକ ଉଦ୍ଦୀପନାମୂଳକ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଶିକାର ନିମିତ ବହିର୍ଗତ ହେଲେ। ମୃଗୟା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବନରେ ପ୍ରବେଶ କରି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ମାନେ ଅସଂଖ୍ୟ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଶିକାର କାଲେ। ସହସା ଅର୍ଜୁନ ଦେଖିଲେ ଗୋଟିଏ କୁକୁରର ମୁଖ ବ୍ୟାଦ୍ୟାନ ଶକ୍ତିରହିତ ହୋଇଯାଇଛି, ଅଥଚ ତାହାର ମୁଖରେ କୌଣସି କ୍ଷତଚିହ୍ନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉନାହିଁ।ଏହି ଅପୂର୍ବ ଅସ୍ତ୍ରପ୍ରୟୋଗ କୌଶଳ ଦର୍ଶନ କରି ଅସ୍ତ୍ରଶିକ୍ଷାନିରତ ବାଳକଗଣ ଅପଲକ ଦୃଷ୍ଟିରେ କୁକୁରକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ।
ଗୁରୁ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ହେଲକ୍ଷଣୀ ଅର୍ଜୁନ ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପଦଯୁଗଳ ପ୍ରତି ଦ୍ରୁଷ୍ଟି ରଖି ନତମସ୍ତକରେ କହିଲେ,ଦେବା!ଏହି ଅପୂର୍ବ ଅସ୍ତ୍ରପ୍ରୟୋଗ କୌଶଳ ମୋତେ ଆପଣ ଶିକ୍ଷା ଦେଇ ନାହାନ୍ତି।ଏହାପରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ଧରି ଶିଷ୍ୟମାନେ ଅସ୍ତ୍ରପ୍ରୟୋଗକାରୀଙ୍କ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ବହିର୍ଗତ ହେଲେ।କିଛିଦୂର ଯିବାପରେ ଦେଖିଲେ ଯେ ଗୋଟିଏ ଯୁବକ ବେଦକା ବେଦକା ଉପରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ରୋଣଙ୍କର ମୃନ୍ମୟ ମୁର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରି ପୁଷ୍ପଚନ୍ଦନ ଚର୍ଚିତ କରିଅଛି।ସେ ମୁର୍ତ୍ତି ସମୁଖରେ ନିଜେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇ ପ୍ରଶ୍ନକଲେ ,”ହେ ଅସ୍ତ୍ରବିଦ୍ୟାସାଧନରତ ଯୁବକ !ତୁମର ଆତ୍ମ ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କର ।”ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ରୋଣଙ୍କ ବାକ୍ୟରେ ଏକଲବ୍ୟଙ୍କର ଧ୍ୟାନଭଙ୍ଗ ହେଲା।ସେ ଦେଖିଲେ ଯେ ତାଙ୍କର ଅଭୀଷ୍ଟ ଦେବତା ତାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ।
ଏକଲବ୍ୟ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ରୋଣଙ୍କୁ ସମୁଖରେ ଦେଖି ଗୁରୁଙ୍କ ପଦରେ ମସ୍ତକରେ ଅବନତ କାଲେ।ଅଶ୍ରୁଜଳରେ ଗୁରୁଦେବଙ୍କର ଚରଣଜୁଗଳ ଅଭିଷିକ୍ତ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା। ଯଥାବିଧି ଅର୍ଚ୍ଚନା କରି ସେ ଗୁରୁଦେବଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କାଲେ ।ଏକଲବ୍ୟଙ୍କ ହୃଦୟ କୃତଜ୍ଞତାରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଗଲା ।ବାକସ୍ପୁର୍ତ୍ତି ରହିଲା ନାହିଁ। କିଛିକ୍ଷଣପରେ ହୃଦୟର ଆବେଗ ସମ୍ବରଣ କରି ଧୀରବିନମ୍ର ପୁଲକିତ ବଚନରେ ଆତ୍ମପରିଚୟ ପାଇ ନିଷାଦ ପୁତ୍ର ବୋଲି ମୋତେ ଅସ୍ତ୍ରଶିକ୍ଷା ଦେବାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କାଲେ।ମୁଁ ଆପଙ୍କର ସେହି ପରିତ୍ୟକ୍ତ ସନ୍ତାନ ଏକଲବ୍ୟ।ଆପଣଙ୍କର ବିଗ୍ରହ ସ୍ଥାପନପୂର୍ବକ ଆପଣଙ୍କ ସମୁଖରୁ ଅସ୍ତ୍ରବିଦ୍ୟା ଶିକ୍ଷା କରୁଅଛି ଏବଂ ଆପଣଙ୍କ କୃପାରୁ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହୋଇଅଛି।
“ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ କାଲେ,”ଏହି କୁକୁରର ମୁଖରେ ଯେଉଁ ବାଣ ଚତୁଷ୍ଟୟ ବିଦ୍ଧ ହୋଇଅଛି,ଅଥଚ ତାହାର ମୁଖ ଅକ୍ଷତ ରହିଛି,ସେ ବାଣ କଣ ତୁମେ ବିଦ୍ଧ କରିଛ?”ଏକଲବ୍ୟ ଲଜ୍ଜାବିନମ୍ରବଦନରେ ଗୁରୁଦେବଙ୍କ ପଦଧାରଣ ପୂର୍ବକ କହିଲେ,”ପ୍ରଭୋ ! ଛଳନା କରୁଛନ୍ତି କାହିଁକି ?ଆପଣତ
ନିଜେ ମୋତେ ଏହି ଅସ୍ତ୍ରକୌଶଳ ଶିକ୍ଷାପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି।”ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ଏକଲବ୍ୟଙ୍କୁ ସ୍ନେହକରୁଣାପୂର୍ଣ୍ଣ ନୟନରେ ନିରୀକ୍ଷଣ କରି ବାଷ୍ପ ଗଦଗଦ କଣ୍ଠରେ କହିଲେ, “ବସ୍ଥ୍ୟ !ଧନ୍ୟ ତୁମର ଗୁରୁନିଷ୍ଠା ,ଧନ୍ୟ ତୁମର ସାଧନା ।”ସେ ଏହା କହି ଏକଲବ୍ୟଙ୍କୁ କୋଳ କରି ମୁଖଚୁମ୍ବନ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ।
ଏକଲବ୍ୟଙ୍କ ଅସାଧାରଣ ଗୁରୁଭକ୍ତି ପ୍ରଭାବରେ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ବଜ୍ରଦୃଢ କଠୋର ହୃଦୟ ବିଗଳିତ ହୋଇଗଲା। ତାଙ୍କର ପଦମର୍ଯ୍ୟଦା ଜାତିଜ୍ଞାନ ତିରୋହିତ ହୋଇଗଲା।
ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ଆତ୍ମସମ୍ବରଣ ପୂର୍ବକ ଅକଲବ୍ୟ ମସ୍ତକରେ ହାତ ବୁଲାଇ କହିଲେ,”ବସ୍ଥ !ତୁମେ ତୁମର ପ୍ରଗାଢ ଗୁରୁଭକ୍ତି ପ୍ରଭାବରେ ମୋ ଅଜ୍ଞାତସାରରେ ମୋର ପରିଜ୍ଞାତ ସମସ୍ତ ଅସ୍ତ୍ରପ୍ରୟୋଗ କୌଶଳ ଅଧିଗତ ହୋଇଅଛ ।
ବର୍ତମାନ ମୋତେ ଗୁରୁଦକ୍ଷିଣା ପ୍ରଦାନ କର।”ଏକଲବ୍ୟ ଉତ୍ତର କାଲେ,ଆପଣ ମୋ ଭାଗ୍ୟବଳରୁ ଏଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇଛନ୍ତି।ମୋର ବୋଲି ଯାହା କିଛି ଅଛି,ମୋର ଏହି
ଦେହ ,ମନ ଓ ପ୍ରାଣ ।ଏ ସବୁଥିରେ ଆପଣଙ୍କର ହିଁ ଏକମାତ୍ର ଅଧିକାର । ଆପଣ ଯାହା ଚାହିଁ ବେ ,ମୁ ତାହା ଦେବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ।ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ଗୁରୁଦକ୍ଷିଣା ସ୍ୱରୂପ ଏକଲବ୍ୟଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ହସ୍ତର ବୃଦ୍ଧଙ୍ଗୁଷ୍ଠି କର୍ତ୍ତନ କରି ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କାଲେ। ଗୁରୁଗତ ପ୍ରାଣ ଶିଷ୍ୟ ଏକଲବ୍ୟ ତତ୍ କ୍ଷଣାତ ହୃଷ୍ଟଚିତ୍ତରେ ଅଙ୍ଗୁଷ୍ଟି କର୍ତ୍ତନ କରି ଗୁରୁଦକ୍ଷିଣା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ।
“ଗୁରୁ ବ୍ରହ୍ମା ଗୁରୁ ବିଷ୍ଣୁ
ଗୁରୁ ଦେବ ମହେଶର
ଗୁରୁ ସାକ୍ଷାତ୍ ପରମ ବ୍ରହ୍ମ
ତସ୍ମେଇ ଶ୍ରୀ ଗୁରବେ ନମଃ “
